Pandemi Mağdurlarının Emekliliği Gecikecek

Pandemi döneminde kısa çalışmaya ayrılan veya ücretsiz izne çıkartılan işçilerden bazıları, yaşı doldursalar bile prim günleri eksik olduğu için emekli olamayacaklar veya emeklilikleri gecikecek. 8 Eylül 1999 sonrası sigortalı çalışmaya başlayıp pandemi döneminde kısa çalışmaya veya ücretsiz izne çıkartılanlar da etkilenecek. Pandemi tedbirleri dolayısıyla 15 aylık dönemde ücretsiz izin veya kısa çalışma nedeniyle çalışamayan işçilerin mağduriyetlerinin giderilmesi için borçlanma hakkı getirilmesi gerekiyor.

Pandemiden etkilenen işyerlerinde çalışan işçiler, geçen yılın Mart ayının sonundan bu yana kısa süreli çalışmalarda gösterilmeye başlandı. Bu işçilere kısa süreli çalışma ödeneği (CLO) verildi. Kısa süreli çalışma ödeneğinden yararlanamayan işçiler için 17 Nisan 2020 tarihi itibariyle ücretsiz izin başvurusu başlatıldı. Her iki başvuru da 30 Haziran 2021 tarihine kadar devam etti.

Türkiye İş Kurumu verilerine göre pandemik dönemde toplam 3,8 milyon işçiye kısa süreli çalışma ödeneği, ücretsiz izinli olan 3,1 milyon işçiye nakit ücret desteği sağlandı. Aylık bazda kısa süreli işçi sayısı 967 bin ile 3,2 milyon, ücretsiz izinli işçi sayısı ise 604 bin ile 1,2 milyon arasındaydı. İşçilerin bir kısmı sadece birkaç ay, bir kısmı da 15 aya kadar kısa süreli çalışma veya ücretsiz izinli olarak gösterildi.

Salgın sona erse bile, söz konusu milyonlarca işçi yaşamları boyunca etkisini hissedecek. Kısa süreli çalışma ve ücretsiz izinlerde sosyal güvenlik primleri ödenmedi. İşsizlik fonundan sadece genel sağlık sigortası (GSS) primi ödenmiştir.

Çalışılan her 360 günde bir emekli maaşı düzenleme oranı yüzde 2 artar. Pandemide 12 ay çalışamayan işçinin aylığı yüzde 2, 15 ay çalışamayan işçinin aylığı ise yüzde 2,5 oranında düşürülecek. Bu eksik tutar üzerinden hayatlarının sonuna kadar emekli maaşları ödenecek.

GEÇ EMEKLİ OLACAKLAR

8 Eylül 1999 tarihinden önce çalışmaya başlayanların emekli olabilmeleri için sigorta süresi, prim günü ve yaş şartlarının yerine getirilmesi gerekmektedir. Sigorta süresi ve yaş şartını yerine getiren ve prim günü eksik olanlar pandemide ortaya çıkan açığı kapatıp eksik günleri tamamlayana kadar emekli olamayacak.

Emeklilikte gecikmeden 8 Eylül 1999'dan sonra çalışma hayatına başlayanlar da paylarını alacaklar. 2008 Yılında sosyal güvenlik Kanunu'nda yapılan değişiklikle kadınlar için 58, erkekler için 60 olan emeklilik yaşı, 8 Eylül 1999'dan sonra ilk kez çalışmaya başlayanlarda kademeli olarak 65'e çıkarılacak. 4 / a (SSK) statüsünde çalışan kadınlar için 58 yaşında, erkekler için 60 yaşında emekli olabilmek için 31 Aralık 2035 tarihine kadar 7200 prim gününün tamamlanması gerekmektedir. 1 Ocak 2036'da 7200 prim gününü 1 gün gecikmeyle tamamlayanlar bile emeklilik yaşını kadınlar için 59'a, erkekler için 61'e çıkaracak. Prim gününü 31 Aralık 2037 yerine 1 Ocak 2038'de tamamlayanların emeklilik yaşı kadınlar için 60'a, erkekler için 62'ye çıkacak. Böylece emeklilik yaşı her iki yılda bir 1 yıl uzatılacak.

Bu nedenle, emeklilik yaşını geciktirme riski sadece emeklilik yaşını doldurmuş ve prim gününü kaçıranlar için değil, 8 Eylül 1999'dan sonra sigortayla çalışmaya başlayan ve kısa süreli çalışma veya ücretsiz izinle gösterilen herkes için de ortaya çıkmıştır.

BORÇ ÇÖZÜM HAKKININ VERİLMESİ

Pandemi sırasında istemeden kısa süreli işe alınan veya ücretsiz izne alınan milyonlarca insanın bir kısmı, belki de sadece 1-2 gün prim eksikliğinden dolayı bir yıl sonra emekli olma riski altındadır.

Çalışanların mağdur olmamaları için hem kısa süreli çalışma hem de pandemik ücretsiz izne harcanan süre için borç alma hakkı tanınmalıdır. Herkes ödünç alma hakkından yararlanmak zorunda değildir. Ancak emekliliğini geciktirme riski taşıyan vatandaşların kendi primlerini ödeyerek borçlanmalarının önünü açmak gerekiyor. Bunun için GUI Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun değiştirilmesi için gereklidir.